Βότανα και Αρωματικά Φυτά της Ελληνικής Υπαίθρου

Αρωματικά φυτά - Βότανα...
Εισαγωγή

Έχουν περάσει κοντά 2500 χρόνια από τότε που ο πατέρας της ιατρικής Ιπποκράτης διαπίστωνε πρώτος τη σχέση των βοτάνων με την υγεία.. Από τότε άλλαξαν πολλά, άλλαξε η ίδια η επιστήμη, αλλά η θέση του Ιπποκράτη εξακολουθεί να παραμένει επίκαιρη.

Τα τελευταία χρόνια, η ιατρική επιστρέφει στις πανάρχαιες μεθόδους και αντιλήψεις ως προς τη θεραπεία των ασθενειών, χρησιμοποιώντας όλα τα αρχαία μυστικά των βοτάνων. Είναι φθηνά μια που η φύση μας τα χαρίζει απλόχερα, αλλά και σε πολλές περιπτώσεις θαυματουργά, μια που μπορούν να θεραπεύσουν πολλές ασθένειες.

Ιστορική Αναδρομή

Από τα πανάρχαια χρόνια μέχρι και σήμερα, τα βότανα έχουν παίξει και παίζουν ζωτικό ρόλο στην παραδοσιακή ιατρική πολλών πολιτισμών. Ο άνθρωπος παρατηρώντας τη φύση, ανακάλυψε ότι πολλά φυτά έχουν ιδιότητες που τον βοηθούν ώστε να απαλύνει τους πόνους του, να ξεπερνά δύσκολες αρρώστιες ή ακόμη να προλαβαίνει την εξέλιξή τους.

001 puzle

Αιγυπτιακοί πάπυροι μαρτυρούν ότι γνωστά μας βότανα όπως, το δεντρολίβανο, το σκόρδο, χρησιμοποιούνταν για τις θεραπευτικές τους ιδιότητες εδώ και 4.000 χρόνια. Για αιώνες η φαρμακευτική χρήση των βοτάνων περιορίστηκε σχεδόν αποκλειστικά στην θεραπεία τραυμάτων και πληγών. Την μεγάλη αλλαγή έφερε ο Ιπποκράτης (460-370 π.Χ.) ο οποίος θεωρείται πατέρας της επιστημονικής ιατρικής. Στα έργα του που σώθηκαν παρουσιάζονται 237 είδη φυτών με τις θεραπευτικές τους ιδιότητες. Για τον Ιπποκράτη π.χ. η γλιστρίδα χρησιμοποιείται ως καθαρτικό, ο βασιλικός ως αντιεμετικό, η μολόχα για καταπλάσματα. Το έργο του Ιπποκράτη συνέχισε ο Θεόφραστος (372-287 π.Χ.) με το έργο του «Περί Φυτών Ιστορίας», όπου δίνει δεκάδες πληροφορίες για τις φαρμακευτικές και αρωματικές ιδιότητες των φυτών. Μερικούς αιώνες μετά ο Διοσκουρίδης στο έργο του «Περί Ιατρικής» αναγνωρίζει και περιγράφει μεταξύ άλλων 500 είδη φυτών. Τουλάχιστον 40 από αυτά χρησιμοποιούνται και σήμερα από τη φαρμακοποιία.

Οι ελληνικές καταγραφές φυτών εμπλουτίστηκαν και από τον Κλαύδιο Γαληνό (131- 109 μ.χ.), ο οποίος κατέγραψε 304 φάρμακα φτιαγμένα από φυτά. Μετά την πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας η γνώση περί φαρμακευτικών βοτάνων μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη και στον τότε Αραβικό κόσμο και αναμείχθηκε με τις ντόπιες λαϊκές παραδόσεις και την Αιγυπτιακή γνώση που επιζούσε από την αρχαιότητα, ενώ καινούργια υλικά μπαχαρικά και τσάγια ήρθαν να προστεθούν.

Στα βυζαντινά χρόνια τα χόρτα και τα λαχανικά θεωρούνταν κατώτερες τροφές . Το Μεσαίωνα μέσα στους κήπους των μοναστηριών «ανθίζει» η βοτανολογία. Τα μοναστήρια γίνονται κέντρα βοτανοθεραπείας. Οι μοναχοί έφτιαχναν φαρμακευτικά φυτά, έλαια και αλοιφές που χρειάζονταν για τη θεραπεία των ασθενών. Κατά το 16ο και 17ο αιώνα δημοσιεύτηκαν πολλά βοτανολόγια με σκοπό να βοηθήσουν όσους ασχολούνταν με τη βοτανοθεραπεία. Στην πατρίδα μας η αφθονία φαρμακευτικών φυτών που συναντούμε σε κάθε γωνιά της, βοήθησε στην ανάπτυξη της λαϊκής ιατρικής. Το μάζεμα των βοτάνων απαιτούσε προσοχή, μυστικότητα και μαγικές διαδικασίες ώστε να διασφαλίζονται οι θεραπευτικές τους ιδιότητες. Τα μάζευαν την Πέμπτη ή την Παρασκευή, συνήθως το χάραμα, αλλά και το καταμεσήμερο ή και μεσάνυχτα, ανάλογα με τις τοπικές συνήθειες. Αλλού τα μάζευαν παιδιά και αλλού τα ευλογούσαν στην εκκλησία. Έτσι θρησκευτικές τελετές ήταν συνυφασμένες με μαγικές ενέργειες και ιατρικές πρακτικές.

Η προσφυγή λοιπόν στο φαρμακείο της φύσης υπήρξε κοινό γνώρισμα πολλών πολιτισμών, από τη μια άκρη της γης μέχρι την άλλη. Σήμερα, σε διάφορα επιστημονικά εργαστήρια του κόσμου, εξετάζονται οι ιδιότητες εκατοντάδων φυτών και γίνονται προσπάθειες για την παρασκευή νέων φαρμάκων με βάση τα βότανα.

ME ΠΟΙΟΥΣ ΤΡΟΠΟΥΣ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕ ΤΑ ΒΟΤΑΝΑ

ΑΦΕΨΗΜΑ: Σιγοβράζουμε το βότανο, 10 λεπτά με μισή ώρα. Η αναλογία συνήθως είναι μια κουταλιά της σούπας βότανο , για 3 φλιτζάνια νερό. Βράζουμε ρίζες, κλαδάκια και φλοιούς.

ΕΓΧΥΜΑ: Βάζουμε το βότανο μέσα σε δοχείο που κλείνει καλά. Ρίχνουμε ζεστό νερό πριν βράσει, το αφήνουμε για 10 λεπτά και μετά το στραγγίζουμε.

ΚΑΤΑΠΛΑΣΜΑ: Διπλώνουμε σε πανί νωπά βότανα. Βυθίζουμε για λίγο το πανί σε βραστό νερό. Το στραγγίζουμε και το βάζουμε στο σημείο που πονάμε.

«ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕ ΤΑ ΒΟΤΑΝΑ ΓΙΑ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΜΟΝΟ ΣΕ ΕΛΑΦΡΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ»

ΤΑ ΒΟΤΑΝΑ ΣΤΗΝ ΚΟΥΖΙΝΑ ΜΑΣ

Ένα απλό πιάτο, ένα κοινό φαγητό, μπορεί να γίνει ελκυστικό, να αποκτήσει άρωμα και γεύση, αν χρησιμοποιήσουμε κάποιο βότανο. Αρκεί να γνωρίζουμε η κάθε τροφή με ποιο βότανο συνδυάζεται. Προσθέτουμε βότανα στα φαγητά και στα γλυκά μας αν θέλουμε να δώσουμε άρωμα και γεύση ή να αυξήσουμε τη διατροφική αξία τους.

  1. Η ρίγανη χρησιμοποιείται συχνά στα ψητά, στις σαλάτες, σε κάθε είδους κεφτέδες, καθώς και πάνω από την παραδοσιακή ελληνική φέτα.
  2. Το δεντρολίβανο στα τηγανητά ψάρια και στα σαλιγκάρια.
  3. Η δάφνη στα όσπρια αλλά και στη συντήρηση αποξηραμένων φρούτων (σύκα, σταφύλια).
  4. Το κοτόπουλο και η γαλοπούλα ταιριάζουν με το θυμάρι, τη ρίγανη και το δυόσμο.
  5. Το χοιρινό παντρεύεται με το φασκόμηλο, το δεντρολίβανο και τη δάφνη.
  6. Το αρνί και το κατσίκι θέλουν τη ρίγανη, το δεντρολίβανο και το θυμάρι αλλά και σάλτσα μέντας.
  7. Το βασιλικό και το δυόσμο στα ζυμαρικά, στις ντομάτες και στις μελιτζάνες.
  8. Ένα απλό φαγητό μπορεί να γίνει πιο ελκυστικό αν χρησιμοποιήσουμε κάποιο βότανο , αρκεί να είναι το κατάλληλο. Προσέχουμε επίσης, να χρησιμοποιούμε τη σωστή δόση βοτάνου για να αναδείξουμε την υπέροχη γεύση κάθε φαγητού.

ΣΥΛΛΟΓΗ ΚΑΙ ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΒΟΤΑΝΩΝ

Καλό είναι να συλλέγουμε την ποσότητα που πραγματικά χρειαζόμαστε.Μαζεύουμε τα φύλλα πριν ανθίσει το φυτό, ενώ σπόρους και βλαστούς μετά την ανθοφορία.

ΔΕΝ τα ξεριζώνουμε. Κόβουμε προσεκτικά, με κοφτερό εργαλείο το μέρος που θέλουμε, ώστε του χρόνου να ξαναβλαστήσει.Αν θέλουμε τις ρίζες, τις συλλέγουμε φθινόπωρο και χειμώνα.Ο γνωστότερος τρόπος διατήρησής τους είναι η αποξήρανση. Αφού μαζέψουμε τα βότανα, φτιάχνουμε μικρά ματσάκια, τα κρεμούμε ανάποδα σε μέρος που αερίζεται και δεν το βλέπει ο ήλιος. Μόλις αποξηραθούν, τα τοποθετούμε σε αεροστεγή βάζα και τα φυλάσσουμε σε σκοτεινό και δροσερό μέρος. Τα καταλληλότερα βότανα για αποξήρανση είναι: η ρίγανη, το θυμάρι , το δενδρολίβανο, το χαμομήλι, το τσάι του βουνού, η δάφνη και η μέντα.Κάποια άλλα καταψύχονται πολύ καλά , όπως η μαντζουράνα, ο μάραθος, ο βασιλικός, ο δυόσμος και το μελισσόχορτο.

Ένας άλλος τρόπος διατήρησης είναι να βάλουμε τα βότανα μέσα σε λάδι.

Συνημμένα: Βότανα και Αρωματικά Φυτά της Ελληνικής Υπαίθρου (με περιγραφή και φωτογραφία του φυτού)

ΠΗΓΗ: Εργασία μαθητών του ΓΕΛ Αγίας Βαρβάρας στην Κρήτη